5.3 De professionele professional
Deze benadering sluit goed aan op ‘De professionele professional’, een publicatie van de Kafkabrigade uit 2010 over vernieuwing van professionaliteit. Het onderstaande schema is daaruit afkomstig.
Professionele professionals in het onderwijs zijn intern begeleiders (in het primair onderwijs), mentoren en zorgcoördinatoren (in het voortgezet onderwijs) en leraren die op een pro-actieve manier zoeken naar wat nodig is voor een kind. Ze blijven daarbij toetsen of hun aanpak werkt en gaan daarover in gesprek met collega’s binnen en buiten de school. Ze staan open voor onverwachte en onbekende oplossingen. Het bestaande aanbod hanteren zij niet als vanzelfsprekend maar stellen ze waar nodig bij. De verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van leerlingen delen ze bewust met ouders, met andere leraren en met deskundigen. Leraren zien op die manier meer wat de resultaten van hun werk zijn. Dat is bevredigend, leerzaam en het geeft (zelf-)vertrouwen.
Goed nieuws is dat veel leraren die met een lerarenbeurs een opleiding volgen, zich specialiseren in special needs education. Er is kennelijk een groep is die zich daar graag in wil verdiepen met als gevolg dat er op die manier meer deskundigheid ontstaat in de sector.
Ter voorbereiding op passend onderwijs zouden leraren kunnen kijken op plekken buiten de eigen school, waar al meer ervaring is met het treffen van passende (onderwijs-)voorzieningen. In het speciaal onderwijs en in het vmbo is er bijvoorbeeld van oudsher veel ervaring in het werken met een grote diversiteit aan leerlingen. Maar ook op conservatoria en in de topsport worden individuele talenten centraal gesteld.
Een interessant aandachtspunt is hoe verschillende specialismen samenwerken om tot een betere prestatie van leerlingen en studenten te komen. In een te ver doorgeschoten bureaucratie verwordt samenwerking vaak tot geformaliseerde taakverdeling: ‘jij doet dit en ik doe dat’, zonder dat er sprake is van gedeelde eindverantwoordelijkheid. Samenwerking en zorgen dat dit laagdrempelig tot stand kan komen, biedt de mogelijkheid om tot creatieve aanpakken te komen en zelfvertrouwen op te bouwen.
Dit past bij de bredere discussie in het onderwijs over professionalisering en meer ruimte voor de leraar. We beschouwen passend onderwijs te veel als een geïsoleerde operatie en zouden die moeten verbinden aan de professionaliseringsagenda. Goed professionaliseringsbeleid daagt professionals uit én biedt hen de gelegenheden om te veranderen en te leren. En dan maakt het niet uit of het gaat over passend onderwijs, over opbrengstgericht werken, of over 21ste-eeuwse vaardigheden. Om het in jazztermen te zeggen: het motief is hetzelfde, de improvisatie is oneindig gevarieerd.
